Sinulatan sang EngageMedia Editorial
Ang nagligad nga eleksyon nagpakita nga ang internet naging patag-awayan para makakuha sang boto. Daw balod nga naghampas sa aton ang mga peke nga impormasyon halin sa mga manugpatalang para maimpluwensyahan ang opinyon sang publiko. Ang mga ordinaryo nga pumuluyo nga naga pabutyag sang kritikal nga opinyon nabutang sa risgo kag nangatubang sang paghingabot. Ang mga tag-bantala nga peryodista kag mga aktibista nga may adbokasiya angot sa eleksyon nangatubang sang nanarisari pagpang-ataki kag nabutang sa katalagman sa cyberspace.
Ikaw bala, ang imo organisasyon, ukon mga tawo nga malapit sa imo hilway sa katalagman sa cyberspace? Ano ang husto nga pagrespondi kag mga tikang nga dapat mo ubrahon para mapahagan-hagan ukon indi mabutang sa risgo ang imo kaugalingon?
Para pabakuron ang imo presensya kag kinamatarong sa digital space, yari ang natipon nga pagsulondan sa digital security nga makapalig-on sa imo subong, sa adlaw sang eleksyon, kag sa palaabuton.
1.Kilalaha kag bantayan ang mga pamahog sa imo digital rights subong kag sa palaabuton.
Importante masundan naton ang mga pabag-o bag-o nga pamaagi sa cyberattacks, tumod nga pamahog kag iban pa nga pagtublag sang aton digital rights samtang naga pakigbahin sa mga hilikuton para sa eleksyon online ukon offline. Ini tikang para mapabaskog ang paghalong kag aton digital safety.
Para mapalapad ang nahibaluan bahin sa digital threats, subong man ukon sa palaabuton, sundan ang mga masaligan nga organisasyon tagbalita kag sibilisado nga katilingban pareho sang Foundation for Media Alternatives kag Out of The Box.
Makapamaayo man ang pag-usar sang mga akademiko nga pagtuon para mapadalum ang ihibalo sa digital rights pareho sang masunod: pagpeke sang balita, ginabayaran nga trolls, tagaimpluwensya online paagi sa marketing, kag mga estilo sang pag-manipular sang medya sa Pilipinas para makaimpluwensya sa eleksyon. Isa nga makabulig ang ini nga 2019 study para epektibo nga mapanilagan sang mga binutig kag pagpatalang sa cyberspace.
- Alangay nga hibalu-a ang imo kinamatarong online ukon offline.
Kabalo ka bala kun ano ang imo buhaton sa tion nga ikaw ginapahog ukon gina-usisa bahin sa imo mga adbokasiya?
Una, basahan ang Bill of Rights section sang 1987 Constitution para mahibaluan ang imo mga kinamatarong (online man ukon offline), para mapalig-on ang kaugalingon kag makabulig patadlong sang mga sala nga ginapatihan.
Upod sina, may nabalhag nga serye ang Philippine Center for Investigative Journalism (PCIJ) nga “Know Your Rights” kag Free Legal Assistance Group (FLAG) nga pwede mabasa sa Ingles ukon Filipino. Makahatag ang mga ini sang giya sa husto nga tikang kag ihibalo para ma proteksyonan ang imo kaugalingon.
Dugang sina, sa ini nga pahina mabasa ang detalyado nga pagbalhag sang National Privacy Commission nga may kaangtanan sa kinamatarong kag proteksyon ukon online rights nga nabutang sa Data Privacy Act of 2012. E-klik ang blog na ini para sa dugang nga pagpaitiende anggot sa “digital rights”.
Mag-praktis sang Digital Safety kag Hygiene
- Ipat-od ang limpyo nga pag-ginawi sa aton online accounts kag kagamitan.
Mapataas ang aton proteksyon kontra sa mga pagpang-ataki online kag sa mga nanarisari nga pamahog kun malimpyo ang aton pagginawi online ukon natawag nga “digital hygiene”. Gamiton ta ang ini nga digital hygiene resource sang EngageMedia.
Indi man masagang ang tanan nga klase sang pagpang-ataki kontra sa imo, pero epektibo nga mapahagan-hagan ang imo bulnerabilidad sa mga gusto magpuntarya sa imo.
Gamiton ang simpli nga mga tikang pareho sang masunod:
Maggamit sang mabaskog nga passwords kag paganahon ang two-factor authentication sa aton mga accounts kag mga digital nga kagamitan;
Gamiton ang browser extensions kag iban pa nga software (kasubong sang Virtual Private Networks sang Privacy Badger) para mapahagan-hagan ang trackers nga naga panilag sa aktibidad mo online; kag
Maggamit sang aplikasyon nag mabaskog ang suguridad para sa mga aktibidad kag mensahe online pareho sang Signal app labi na gid sa mga importante kag sensitibo nga impormasyon sang sa mga kinaangdan nga social media messaging apps.
- Ipaambit sa komunidad ang bulohaton sa digital safety.
Subong nga improbado ang digital hygiene sa personal nga lebel, tion na nga ipaambit mo sa kapamilya, abyan, kag sa membro sang komunidad. Sa ini nga pamaagi nimo matumod kun sino ang mga maluya nga tawo sa madamo mo nga makasalamuha ukon nasumalang – “weak links” ang tawag naton sina, kag mahimo nga maproteksyonan ang kaugalingon sa ila.
Kun gusto mo mag-host ukon mag-organisa sang isa ka digital safety session kag naga kinahanglan ikaw ang manughambal, pwede mo kontakun ang EngageMedia.
Subong man, kun maka-agom ikaw ukon ang imo kilala sang digital attacks, tsekyara ang ini nga Digital First Aid Kit para may nagakaigo nga giya sa tion nga kinanglanon. Pwede makipag-angot sa EngageMedia para makabulig report sang insidenti kag makonekta ikaw sa mga grupo nga makabulig kag naga hatag sebisyo.
Maghulag
- Ipalapnag ang digital media literacy para likaw nga matuntohan online.
Sa duwa ka nagligad nga eleksyon, naging mainit nga isyu kag ilistoryahon ang digital rights tungod sang malapnagon nga pagpalapta sang mga sayop nga impormasyon online. Sa pagkamatuod, mas naging mabaskog pa gid ini subong nga 2022 tungod nga mas madamo na gid ang naga kunsumo sang impormasyon bahin sa eleksyon online.
Importante nga maporma ang media and information literacy para gilayon makita ang mga peke nga balita kag makilala ang pagpadihot kag pagmaniobra online. May lesson plan kag worksheets diri ang Out of the Box nga pwede magamit sang mga tagsakdag nga akademiko kag manunudlo para sa pagtudlo kag paghinun-anon tuhoy sa digital citizenship kag media literacy.
E-praktis naton ang mga prinsipyo nga nabalhag diri sa husto nga pagpili sang ginakuhaan sang balita kag mga gina kunsumo nga impormasyon online. Aton nga ipakigbahin ang mga pahanumdom diri sa mga tawo nga kilala naton nga bulnerable kag dasig matuntohan online.
- Himu-a nga hilway, indi makatalagam, kag lugar sang kamatuoran ang digital space.
Nagapagwa sang fact-check stories online ang mga masaligan nga organisasyon tagbalita — ipalapnag naton ini sa aton mga abyan, grupo, kag sa kadam-an nga pumuloyo. Bisitahon ta ang VERA Files Fact-check, Rappler Fact-check at Philippine Fact-check Incubator para mabasa ang mga artikulo.
Subong man, kun makakita kita sang mga materyalis o balasahon nga nagapatalang ukon disinformation online, gilayon naton nga e-report. Ginbalhag sang World Health Organization (WHO) sa ila online dashboard ang pamaagi sang pag-report sang naga sirkular nga COVID-19 disinformation online. Pwede naton sundon ang ini nga mga pamaagi sang pag-report sang mga nagapatalang ng impormasyon online bahin sa eleksyon.
Bisitahon ta man ang TotooBa.Info, isa ka sadsaran ukon plataporma sa diin mareport naton ang disinformation nga may upod ang nanarisari nga inisyatibo sang fact-checking.
- Hibalu-a ang pagsulondan, magboto, kag magbulig sa bulohaton eleksyon online.
Sa adlaw sang piniliay, sigurohon nga makaboto ikaw! Bisitahon ang Commission on Elections website para sa mga anunsyo antis sang piniliay kag e-tsek naton ang aton ngalan sa voter precinct finder. Tama ka importanti nga nahibal-an naton ang mga patakaran sa presinto antis magkadto sa adlaw sang pagboto labi na gid ang mga pwede kag indi pwede buhaton (ukon Dos & Don’ts) antis mag-shade sang balota. Indi pagkalimtan nga gina bawal ang pagkuha litrato ukon video sa imo balota mintras ara sa sulod sang presinto.
Para sa dugang nga ihibalo sang mga “dos and don’ts,” basahan ang mga nagliligad nga giya bahin sa eleksyon nga gin preparar sang CNN Philippines kag Rappler. Aton dumdumon nga wala nagatapos ang aton mga bulohaton sa pagboto. Padayon nga sundan ang mga grupo tagbantay sa eleksyon kag dalayon nga maging mabinatyagon sa mga nagatuhaw nga isyu tuhoy sa eleksyon sa tagsa-tagsa naton ka komunidad.
Dal-on naton sa social media ang mga sugilanon kag isyu para maaktohan sang mga otoridad kag mainspeksyon sang mga tagsakdag sa hanay sang sibilisado nga katilingban.
- Padayon ang pagtuon; pagpabaskog sang digital rights kag safety lampas sa eleksyon.
Ang piniliay matapos sa Mayo Nuebe, pero wala naga namin nga luwas na kita sa peligro kag sa mga pagpang-ataki sa digital space. Subong nga may na angkon na kita nga kaalam kag may inagihan bahin sa digital rights kag safety, mas makapamaayo nga ipadayon naton ang pagtuon sang mga istratehiya kag taktika pareho sang yari sa ini nga link halin sa Front Line Defenders.
Upod sini, pwede man naton tan-awon ang mga dokumentaryo nga naga dugang paathag bahin sa digital rights pareho sang The Great Hack, Social Dilemma, kag Coded Bias. Kun huyog mo maglantaw short films, ang Tech Tales para sa imo kay ini nagatalakay sang nanarisari nga isyus bahin sa digital rights sa Asya-Pasipiko. Ang EngageMedia regular nga nagpagwa sang content nga may kaangtanan sa digital rights and safety sa Asya-Pasipiko, gani mag-subscribe sa amun newsletter para masundan ang mga pagbag-o paagi sa pagbasa sang mga artikulo, pagpartisipar sa mga aktibidad, kag epektibo nga magamit ang mga galamiton ukon resources.
- Mangin tagsakdag kita sang digital rights.
Subong nga muklat na ang aton mga mata kag may madalum nga paghangop bahin sa digital rights kag mga istratihiya sa digital security, mas kinanglan mo sang kaapin kag mga kampyonista sa imo komunidad.
Suguran mo sa imo mga kaabyanan kag mga kaupod — sigurado gid nga palareho ang inyo pag-ulikid kag isyu bahin sa digital rights and safety. Dugang pa, dako ang posibilidad nga mahaylo mo ang mga nagapamiyumiyo kag makabig mo sila nga tagsakdag sa ulihi.
Makighimbon sa iban nga umulugyon para mapalapad ang kinaalam sa digital rights, tudloan naton ang iban nga wala pa sang ihibalo anggot sa digital safety, kag pasabton ang mga nagabayolar sang diretso kag kinamatarong sang iban sa digital space.
This was first published by EngageMedia
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
